Edytujesz Przemyśl Główny

== Przemyśl Główny ==
'''Przemyśl Główny''' – główny dworzec kolejowy w [[Przemyśl]]u, położony w województwie [[Województwo podkarpackie|podkarpackim]], blisko granicy z [[Ukraina|Ukrainą]]. Jest jedną z najstarszych i najważniejszych stacji kolejowych Polski południowo-wschodniej, obsługującą zarówno połączenia krajowe, jak i międzynarodowe. Ze względu na swoje strategiczne położenie, pełni funkcję głównego węzła komunikacyjnego dla regionu oraz bramy między Polską a Ukrainą.

== Historia ==
Dworzec kolejowy w Przemyślu powstał w połowie XIX wieku, kiedy rozwój kolei był priorytetem Cesarstwa Austriackiego w ramach uprzemysłowienia Galicji. Przemyśl – z racji swojego położenia na szlaku do Lwowa – znalazł się na trasie [[Galicyjska Kolej Transwersalna]]. Pierwszy pociąg przyjechał do miasta w 1860 roku, rozpoczynając epokę kolejową w tej części Polski.

W 1898 roku oddano do użytku obecny budynek dworca, zaprojektowany w stylu neorenesansowym z elementami klasycyzmu. Obiekt zachwycał przepychem, reprezentował wysokie standardy jak na ówczesne czasy. W okresie [[I wojna światowa|I wojny światowej]] dworzec uległ uszkodzeniom, ale został szybko odbudowany w dwudziestoleciu międzywojennym.

W II RP Przemyśl Główny pełnił funkcję ważnego węzła granicznego, łączącego Polskę z Ukrainą i ZSRR. W okresie [[II wojna światowa|II wojny światowej]] był miejscem transportu żołnierzy i sprzętu. Po wojnie, w czasach PRL, dworzec był rozbudowywany i przebudowywany, choć bez zachowania dawnej świetności. Dopiero w XXI wieku rozpoczęto jego rewitalizację, przywracając mu znaczenie oraz dawny blask.

== Architektura ==
Budynek Przemyśla Głównego wpisany jest do rejestru zabytków. Jego architektura charakteryzuje się:
* neorenesansową fasadą z kolumnami, łukowatymi oknami, gzymsami i detalami sztukatorskimi;
* wysokimi sufitami wewnątrz i zdobioną poczekalnią;
* hol główny zachował marmurowe podłogi, zabytkowe żyrandole i kasowe okienka;
* wnętrza zdobią freski, secesyjne ornamenty i pilastry.

W ramach renowacji w latach 2009–2012 przeprowadzono:
* restaurację detali architektonicznych;
* montaż wind, podjazdów i systemu informacji pasażerskiej;
* modernizację peronów, dojść pieszych i tuneli podziemnych;
* zintegrowanie obiektu z komunikacją miejską (parkingi, przystanki MPK).

== Układ torowy ==
Stacja posiada:
* cztery perony obsługujące ruch dalekobieżny i regionalny;
* dziewięć torów głównych;
* bocznice techniczne i tory manewrowe;
* automatyczne rozjazdy i sygnalizację świetlną;
* węzeł łączący się z liniami do [[Jarosław]], [[Medyka]], [[Zagórz]].

Torowisko obsługuje pociągi o długości do 700 m, jest przystosowane do taboru krajowego i międzynarodowego. Zainstalowano monitoring, system czujników drgań i kontrolę stanu torów.

== Znaczenie komunikacyjne ==
Przemyśl Główny odgrywa kluczową rolę w układzie transportowym Polski:
* stacja graniczna z odprawą paszportową (do czasu wprowadzenia strefy Schengen);
* punkt przesiadkowy między Polską a Ukrainą;
* obsługuje połączenia dalekobieżne (Warszawa – Przemyśl – Lwów);
* miejsce startu pociągów nocnych i międzynarodowych;
* strategiczny punkt logistyczny dla transportu towarów.

== Przewoźnicy ==
Na stacji Przemyśl Główny operują:
* [[PKP Intercity]] – pociągi ekspresowe, TLK, EIC i międzynarodowe (do Lwowa, Kijowa, Odessy);
* [[PolRegio]] – połączenia regionalne, głównie do Rzeszowa, Jarosławia, Zagórza;
* [[Ukrzaliznycia]] – ukraiński przewoźnik, oferujący bezpośrednie połączenia z Ukrainą;
* Koleje wielkopolskie (czasowo – w okresach zwiększonego ruchu);
* pociągi specjalne i humanitarne (np. w okresie kryzysu migracyjnego).

== Połączenia międzynarodowe ==
Przemyśl Główny obsługuje regularne kursy do:
* [[Lwów]] – pociąg bezpośredni PKP Intercity oraz połączenia Kolei Ukraińskich;
* [[Kijów]] – połączenia dzienne i nocne;
* [[Odessa]], [[Charków]], [[Dnipro]] – trasy sezonowe, często w kooperacji z Ukrzaliznycią;
* pociągi przesiadkowe z Warszawy i Krakowa – obsługujące turystykę i studentów z Ukrainy.

== Tabor ==
Na stacji pojawiają się różnorodne jednostki taborowe:
* składy elektryczne [[Pesa Dart]], [[ED160]] i [[ED250 Pendolino]];
* lokomotywy [[EU07]], [[EP09]], [[ET22]], [[SU160]];
* wagony sypialne, kuszetki, wagony restauracyjne;
* jednostki ukraińskie z szerokim rozstawem torów – obsługiwane przez torowisko przestawne;
* specjalne składy retro – organizowane przez lokalne stowarzyszenia.

== Ciekawostki ==
* W pobliżu dworca znajduje się Pomnik Kolejarzy poległych w II wojnie światowej.
* Dworzec był scenerią filmu „Człowiek z magicznym pudełkiem” oraz serialu dokumentalnego o kolei.
* Stacja obsługuje największy ruch pasażerski w regionie – ponad 1,2 mln pasażerów rocznie.
* W 2022 roku dworzec był jednym z głównych punktów pomocy uchodźcom z Ukrainy.
* Na terenie dworca funkcjonuje zabytkowa lokomotywa jako eksponat muzealny.

== Przyszłość ==
Planowane działania modernizacyjne:
* budowa nowej hali obsługi pasażerów;
* wdrożenie kolei dużych prędkości (KDP) na trasie Warszawa – Przemyśl;
* elektryfikacja linii do [[Zagórz]];
* dalsza integracja z transportem miejskim (autobus elektryczny, parking P+R);
* cyfryzacja obsługi pasażerskiej (bilet elektroniczny, tablice interaktywne).

== Zobacz też ==
* [[PKP Intercity]]
* [[PolRegio]]
* [[Lwów]]
* [[Ukrzaliznycia]]
* [[Galicyjska Kolej Karpacka]]
* [[Pesa Dart]]
* [[Dworzec kolejowy w Krakowie Głównym]]

== Źródła ==
* Dokumentacja [[PKP S.A.]]
* Archiwum Kolejowe – Przemyśl
* Portal Kolejowy RailPL

* Materiały promocyjne PKP Intercity