Polska

Polska – państwo położone w Europie Środkowej, członek Unii Europejskiej i NATO, o bogatej historii, zróżnicowanej geografii oraz rozwijającym się systemem transportowym. Kolej odgrywa w Polsce istotną rolę – zarówno w przewozach pasażerskich, jak i towarowych – i jest kluczowym elementem polityki zrównoważonego transportu.

Spis treści

1. Geografia i gospodarka
2. Historia Polski w kontekście kolei
3. Kolej w Polsce – przegląd
4. Infrastruktura kolejowa
5. Przewoźnicy pasażerscy
6. Transport towarowy
7. Tabor kolejowy
8. Przyszłość i inwestycje
9. Ciekawostki kolejowe
10. Zobacz też
11. Bibliografia

Geografia i gospodarka

Polska graniczy z Niemcami, Czechami, Słowacją, Ukrainą, Białorusią, Litwą oraz Rosją (Obwód Kaliningradzki), a od północy ma dostęp do Morza Bałtyckiego. Kraj cechuje się różnorodnym ukształtowaniem terenu – od nizin przez pojezierza, aż po Karpaty i Sudety.

Gospodarka Polski rozwija się dynamicznie, a infrastruktura transportowa – w tym kolej – jest istotnym elementem tej transformacji. Kraj jest ważnym korytarzem tranzytowym na osi wschód–zachód i północ–południe.

Historia Polski w kontekście kolei

Historia kolei w Polsce sięga 1842 roku, kiedy otwarto pierwszą linię na ziemiach polskich: **Wrocław – Oława**. Do końca XIX wieku rozwijała się pod trzema zaborami, a po odzyskaniu niepodległości w 1918 roku scalono sieć i utworzono **Polskie Koleje Państwowe (PKP)**.

Ważne momenty:

• 1918 – powstanie PKP,
• 1936 – zelektryfikowano pierwsze odcinki,
• 1945 – odbudowa po zniszczeniach wojennych (znaczna liczba parowozów typu Ty2 i Ty42),
• 1970–80 – elektryfikacja głównych szlaków, rozwój EU07, ET22,
• 1990 – przemiany ustrojowe i przekształcenia PKP,
• 2001 – utworzenie Grupy PKP SA i wydzielenie spółek,
• 2014 – wprowadzenie Pendolino.

Kolej w Polsce – przegląd

Polska dysponuje siecią ok. 18 000 km torów, z czego 63% jest zelektryfikowana. System zarządzany jest przez PKP Polskie Linie Kolejowe – odpowiedzialne za utrzymanie, rozkłady jazdy, sygnalizację i inwestycje.

Podstawowe funkcje kolei:

• przewozy pasażerskie między aglomeracjami (IC, TLK),
• obsługa lokalna i regionalna (Regio, Koleje Mazowieckie, itd.),
• transport towarów (węgiel, drewno, zboża, kontenery, paliwa),
• strategiczne przewozy wojskowe i humanitarne (np. pomoc Ukrainie od 2022).

Infrastruktura kolejowa

Sieć torowa w Polsce składa się z:

• głównych magistral (np. E20, E30, CMK),
• linii lokalnych i przemysłowych,
• szlaków kolejowych o znaczeniu wojewódzkim.

Cechy:

• Szerokość toru: 1435 mm,
• Zasilanie: 3 kV DC (w planach zmiana na 25 kV AC),
• Prędkości: 120–160 km/h (lokalnie do 200 km/h na CMK),
• Systemy bezpieczeństwa: SHP, ETCS poziom 1 i 2.

Inwestycje prowadzone są z funduszy unijnych – np. modernizacja E30 (Kraków – Rzeszów), E75 (Warszawa – Białystok) czy linii obwodowej w Warszawie.

Przewoźnicy pasażerscy

Ogólnopolscy:

• PKP Intercity – połączenia dalekobieżne (EIP, IC, TLK),
• Polregio – największy przewoźnik regionalny.

Wojewódzcy i aglomeracyjni:

• Koleje Mazowieckie,
• SKM Trójmiasto,
• Łódzka Kolej Aglomeracyjna,
• Koleje Dolnośląskie,
• Koleje Śląskie,
• SKM Warszawa,
• Warszawska Kolej Dojazdowa.

PKP Intercity obsługuje pociągi Pendolino, IC i TLK, w tym międzynarodowe (np. do Berlina, Wiednia, Pragi, Budapesztu).

Transport towarowy

Polska to jeden z liderów transportu kolejowego towarów w UE. Obsługiwane są ładunki takie jak:

• węgiel i rudy metali,
• drewno i materiały budowlane,
• paliwa płynne (LOTOS Kolej, Orlen KolTrans),
• kontenery intermodalne (Małaszewicze – największy terminal w Europie Środkowo-Wschodniej).

Główni operatorzy:

• PKP Cargo – lider rynku, operator międzynarodowy,
• DB Cargo Polska,
• Freightliner PL,
• CTL Logistics,
• Laude Smart Intermodal.

Tabor kolejowy

Tabor w Polsce to mieszanka nowoczesnych EZT, klasycznych lokomotyw oraz modernizowanych jednostek z lat PRL.

Lokomotywy elektryczne:

• EU07, EP07 – klasyczne maszyny pasażerskie,
• ET22 – popularna lokomotywa towarowa,
• EU160 Griffin, EU44 Husarz, EP09 – nowoczesne.

Lokomotywy spalinowe:

• SM42, ST44, SU160,
• SM42 6Dg – modernizacje ze spalinowo-elektrycznym napędem.

EZT i SZT:

• EN57 – wciąż liczne, choć często zmodernizowane,
• EN76 Elf, EN63A Impuls, ED161 Dart, ED250 Pendolino.

Część taboru produkowana jest przez polskie zakłady:

• Newag – Impuls, Griffin,
• Pesa – Dart, Gama,
• Fablok, Pafawag – dawniej parowozy i EU07.

Przyszłość i inwestycje

Polska kolej przechodzi modernizację – zarówno infrastrukturalną, jak i taborową.

Plany obejmują:

• budowę Centralnego Portu Komunikacyjnego (CPK) i linii KDP (kolei dużych prędkości),
• rozwój systemu ETCS i łączności GSM-R,
• elektryfikację linii lokalnych,
• zakup nowych jednostek i modernizację starych (np. EN57AKM, SM42-6Dg),
• uruchamianie połączeń międzynarodowych do Kijowa, Wilna, Rygi.

Dzięki środkom UE i krajowym, kolej w Polsce ma stać się kręgosłupem zrównoważonego transportu.

Ciekawostki kolejowe

• W Polsce zachowało się najwięcej czynnych parowozów Ty2 w Europie – m.in. w Wolsztynie,
• Najszybszy pociąg – Pendolino ED250 – osiąga 200 km/h na CMK,
• Stacja Warszawa Centralna leży częściowo pod ziemią, a jej konstrukcja była topową technologią PRL-u,
• Największy zakład taborowy – Newag w Nowym Sączu – eksportuje pociągi do Włoch, Norwegii i Niemiec,
• Na linii Warszawa – Gdynia testowano w 2014 system ETCS jako jedni z pierwszych w Europie Środkowej.

Zobacz też

• Kolej w Polsce
• PKP Intercity
• PKP Cargo
• Polregio
• Pendolino w Polsce
• Newag
• Pafawag
• Ty2, ET22, ST44
• Historia kolei w Polsce

Bibliografia

• PKP SA – materiały informacyjne i foldery inwestycyjne
• Raport UTK 2024 – „Transport Kolejowy w Polsce”
• Koleje w liczbach – www.utk.gov.pl
• Wikipedia – „Transport kolejowy w Polsce”, „PKP Intercity”
• Encyklopedia PWN – „Polska”
• Dokumentacja techniczna producentów (Newag, Pesa)

Przypisy

<references />