SP45

SP45 – pierwsza polska lokomotywa spalinowa z napędem elektrycznym, produkowana przez H. Cegielski – Poznań w latach 1965–1976. Przeznaczona do prowadzenia pociągów pasażerskich na liniach niezelektryfikowanych. SP45 była prekursorem bardziej znanej serii SU45, od której różniła się brakiem elektrycznego ogrzewania wagonów.

Historia

W latach 60. XX wieku Polskie Koleje Państwowe (PKP) rozpoczęły modernizację taboru, dążąc do zastąpienia parowozów nowoczesnymi lokomotywami spalinowymi. W odpowiedzi na to zapotrzebowanie, zakłady H. Cegielski – Poznań opracowały projekt SP45 – pierwszej polskiej lokomotywy spalinowej z przekładnią elektryczną.

Pierwszy egzemplarz SP45 został zaprezentowany w 1965 roku. Produkcja seryjna ruszyła w 1967 roku i trwała do 1976 roku. Łącznie wyprodukowano 265 egzemplarzy, z których większość trafiła do PKP.

Oznaczenie

Oznaczenie SP45 pochodzi od:

• S – lokomotywa spalinowa
• P – pasażerska
• 45 – numer serii

W 1970 roku rozpoczęto produkcję wersji SU45, wyposażonej w elektryczne ogrzewanie wagonów, co pozwoliło na jej szersze zastosowanie w ruchu pasażerskim zimą. SP45 była wykorzystywana głównie w okresie letnim lub z wagonami ogrzewanymi parowo.

Charakterystyka techniczna

Lokomotywa SP45 posiada następujące parametry:

• Układ osi: Co'Co'
• Masa: 102 t
• Długość: 18,9 m
• Szerokość: 3,0 m
• Wysokość: 4,3 m
• Prędkość maksymalna: 120 km/h
• Moc silnika: 1650 kW
• Silnik: W2112SSF – 12-cylindrowy, wysokoprężny
• Napęd: elektryczny (generator + silniki trakcyjne)
• Hamulce: pneumatyczne, elektropneumatyczne

Lokomotywa była wyposażona w kabinę maszynisty z ogrzewaniem, ale bez klimatyzacji. Brak elektrycznego ogrzewania wagonów był głównym ograniczeniem eksploatacyjnym SP45.

Eksploatacja

SP45 była wykorzystywana przez PKP do prowadzenia pociągów pasażerskich na liniach niezelektryfikowanych, głównie w regionach takich jak:

• Pomorze
• Lubelszczyzna
• Podlasie
• Wielkopolska

Lokomotywa była ceniona za niezawodność i prostotę konstrukcji. Po wprowadzeniu serii SU45, SP45 stopniowo traciła na znaczeniu, a część egzemplarzy została przebudowana na SU45 poprzez dodanie agregatu do ogrzewania wagonów.

Modernizacje

W latach 80. i 90. część lokomotyw SP45 przeszła modernizację:

• Wymiana silnika na nowszy typ.
• Poprawa układów elektrycznych.
• Zmiana malowania na barwy PKP Intercity lub PKP Cargo.

Niektóre egzemplarze zostały przebudowane na SU45, co pozwoliło na ich dalszą eksploatację w ruchu pasażerskim przez cały rok.

Znaczenie

SP45 była przełomową konstrukcją w historii polskiej kolei:

• Pierwsza lokomotywa spalinowa z przekładnią elektryczną produkowana w Polsce.
• Zastąpiła parowozy w ruchu pasażerskim na liniach niezelektryfikowanych.
• Stała się podstawą do rozwoju serii SU45 i SU46.
• Umożliwiła modernizację taboru PKP w latach 70.

Do dziś SP45 jest uznawana za symbol transformacji technicznej polskiej kolei.

Krytyka

SP45 była krytykowana za:

• Brak elektrycznego ogrzewania wagonów – ograniczenie eksploatacji zimą.
• Hałas i wibracje – typowe dla konstrukcji z lat 60.
• Niską ergonomię kabiny – brak klimatyzacji, ograniczona izolacja akustyczna.
• Wysoką emisję spalin – niezgodność z nowoczesnymi normami środowiskowymi.

Pomimo tych wad, SP45 była ceniona za trwałość i łatwość obsługi.

Obecny status

Większość lokomotyw SP45 została wycofana z eksploatacji do końca lat 90. Kilka egzemplarzy zachowano jako:

• Lokomotywy muzealne – np. w Skansen Taboru Kolejowego w Chabówce.
• Lokomotywy techniczne – do prac manewrowych.
• Lokomotywy kolekcjonerskie – w rękach miłośników kolei.

SP45 pozostaje ważnym elementem dziedzictwa technicznego polskiej kolei.

Zobacz też

• PKP
• PKP Cargo
• PKP Intercity
• SU45
• SU46
• SU160
• Transport kolejowy
• Lokomotywa spalinowa
• H. Cegielski – Poznań

Bibliografia

• H. Cegielski – Poznań (1976). Dokumentacja techniczna lokomotywy SP45.
• PKP (1990). Historia taboru spalinowego w Polsce.
• Urząd Transportu Kolejowego (2020). Raport o stanie technicznym taboru kolejowego.